Πολλοί συμπολίτες μας κρίνουν απαραίτητη τη λειτουργία καμερών για την προστασία της οικίας και της προσωπικής τους περιουσίας. Κατ’ αρχήν, η νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα δεν αποσκοπεί στο να ρυθμίσει οικιακές δραστηριότητες. Όμως, όταν η χρήση καμερών βγαίνει υπέρμετρα εκτός των ορίων της οικίας μας ή του οικογενειακού μας χώρου, εφαρμόζεται ο Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί και ένα φυσικό πρόσωπο το οποίο αποσκοπεί στην προστασία της οικίας του να θεωρηθεί ως υπεύθυνος επεξεργασίας και να έχει όλες τις υποχρεώσεις και τις συνέπειες του Κανονισμού.
- Θέλω να εγκαταστήσω κάμερες στη μονοκατοικία μου για λόγους ασφαλείας. Επιτρέπεται και με τι όρους;
Εάν οι κάμερες καταγράφουν αποκλειστικά δικό σας ιδιωτικό χώρο, τότε δεν εφαρμόζεται η νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα, οπότε και δεν έχετε τις σχετικές υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή. Ωστόσο, σημειώνεται ότι απαγορεύεται να λαμβάνετε εικόνα από εξωτερικό δημόσιο χώρο (π.χ. δρόμο ή πεζοδρόμιο), καθώς και από γειτονικά κτίρια (βλ. και άρθρο 3 της οδηγίας 1/2011).
Προσοχή! Κάθε άλλη μη οικιακή χρήση του καταγεγραμμένου υλικού, εκτός της διαβίβασής του στις αρμόδιες αρχές (π.χ. Αστυνομία, Δικαστήρια), σε περίπτωση συμβάντος, συνεπάγεται εφαρμογή τη νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα και κατ’ αρχήν δεν επιτρέπεται.
Λήψη εικόνας από παράπλευρες οδούς ή πεζοδρόμια μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, δηλαδή όταν πρόκειται για χώρο όπου έχουν προηγηθεί επικίνδυνες επιθέσεις κατά της ζωής και της περιουσίας και υπάρχουν πλέον δικαιολογημένες υπόνοιες ότι ενδέχεται να πραγματοποιηθούν και άλλες. Στις περιπτώσεις αυτές η λήψη πρέπει να περιορίζεται στον απολύτως απαραίτητο παράπλευρο χώρο – βλ. άρθρο 6 της οδηγίας 1/2011. Επιπλέον, στην περίπτωση αυτή, θεωρείστε υπεύθυνος επεξεργασίας, συνεπώς, ως προς τις εξωτερικές κάμερες έχετε όλες τις σχετικές υποχρεώσεις (βλέπε ερώτηση 2 στη συνέχεια).
- Κατοικώ σε διαμέρισμα πολυκατοικίας και θέλω να τοποθετήσω κάμερες για λόγους ασφαλείας. Σε ποια σημεία επιτρέπεται; Μπορώ να τοποθετήσω κάμερα που να επιβλέπει τον χώρο μπροστά από την εξώπορτά μου;
- Μπορείτε να τοποθετήσετε κάμερες που λαμβάνουν εικόνα εντός του διαμερίσματός σας (χωρίς ωστόσο, σε καμία περίπτωση, να λαμβάνουν εικόνα εκτός του ιδιωτικού σας χώρου – π.χ. δεν επιτρέπεται κάμερα στο μπαλκόνι η οποία λαμβάνει εικόνα από δημόσιο δρόμο ή την είσοδο της πολυκατοικίας σας).
- Μπορείτε να τοποθετήσετε κάμερα που να επιβλέπει τον απολύτως απαραίτητο χώρο της εισόδου σας, χωρίς να γίνεται καταγραφή εικόνας ή ήχου (π.χ. για να βλέπετε ποιος σας χτυπάει το κουδούνι).
- Μπορείτε να τοποθετήσετε κάμερα με καταγραφή εικόνας (σε καμία περίπτωση ήχου) και να θεωρείται ως οικιακή χρήση (οπότε, όπως και στην περίπτωση (ii), δεν θα εμπίπτει στη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα), όταν είναι τεχνικά εφικτός ο περιορισμός του πεδίου εμβέλειας της κάμερας στον απολύτως απαραίτητο χώρο μπροστά από τη θύρα εισόδου του διαμερίσματός σας, χωρίς να επηρεάζονται σε καμία περίπτωση άλλα διαμερίσματα. Στην περίπτωση αυτή:
- δεν πρέπει να λαμβάνεται εικόνα από λοιπούς κοινόχρηστους χώρους και
- ανάλογα με τη χωροθέτηση των εισόδων των διαμερισμάτων του ορόφου και του ανελκυστήρα, δεν πρέπει να επηρεάζεται (να επιτηρείται, έστω και παρεμπιπτόντως) η είσοδος σε άλλα διαμερίσματα ή η διέλευση προς αυτά.
Στις παραπάνω τρεις περιπτώσεις η χρήση των καμερών θεωρείται οικιακή και δεν εμπίπτει στη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα. Για λεπτομέρειες, δείτε τη γνωμοδότηση 5/2017 και διαβάστε και την επόμενη ερώτηση.
- Η χωροθέτηση των θυρών των διαμερισμάτων στον όροφο που κατοικώ είναι τέτοια που κάποιοι ένοικοι ενδέχεται να διέρχονται μπροστά από τη θύρα του διαμερίσματός μου. Πώς μπορώ να τοποθετήσω κάμερα με καταγραφή εικόνας για τον έλεγχο της εισόδου μου;
Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει, πριν προχωρήσετε σε εγκατάσταση κάμερας, να λάβετε τη συναίνεση των ενοίκων του ορόφου που διαμένουν στα επηρεαζόμενα διαμερίσματα, αφού τους παρέχετε κάθε σχετική πληροφορία για το πώς προτίθεστε να λειτουργήσετε την κάμερα. Θα πρέπει να είστε σε θέση να αποδεικνύετε, αν χρειαστεί, ότι έχετε λάβει τις σχετικές συναινέσεις (π.χ. με σχετική έγγραφη δήλωσή τους). Ως επηρεαζόμενα, θεωρούνται, κατ’ αρχήν, τα διαμερίσματα που βρίσκονται στον ίδιο όροφο με το δικό σας, εκτός από αυτά στα οποία η προσέλευση, εκ της χωροθέτησης των θυρών τους, δεν προϋποθέτει διέλευση από τον επιτηρούμενο χώρο της εισόδου του διαμερίσματος σας.
Όταν δεν μπορεί να επιτευχθεί ομοφωνία, θα πρέπει να ακολουθείται, εν μέρει, η διαδικασία του άρθρου 15 παρ. 1 της οδηγίας 1/2011, δηλαδή να υφίσταται προηγούμενη σύμφωνη γνώμη των 2/3 των ενοίκων των επηρεαζόμενων διαμερισμάτων του ορόφου. Για τη διαμόρφωση της σύμφωνης γνώμης λαμβάνεται υπόψη μία ψήφος ανά κατοικημένο (ή χρησιμοποιούμενο) επηρεαζόμενο διαμέρισμα.
Στην ανωτέρω περίπτωση, θεωρείστε υπεύθυνος επεξεργασίας για την εγκατάσταση της κάμερας και, επομένως, έχετε όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον ΓΚΠΔ (βλέπε ερώτηση 2-(iv)).
Παραδείγματα:
Στο ακόλουθο σχέδιο ενός διαδρόμου ορόφου, ο ένοικος του διαμερίσματος Α, που επιθυμεί να εγκαταστήσει κάμερα στην είσοδό του, πρέπει να λάβει τη συναίνεση των ενοίκων που βρίσκονται στα διαμερίσματα με το πορτοκαλί χρώμα (Β και ΣΤ).
Η θύρα του διαμερίσματος Β είναι απολύτως γειτονική με αυτή του Α, και είναι εξαιρετικά δύσκολο να μη λαμβάνεται εικόνα από τους εισερχόμενους στο Β διαμέρισμα. Όποιος επιθυμεί να προσέλθει στο ΣΤ διαμέρισμα περνάει υποχρεωτικά μπροστά από το διαμέρισμα Α. Αντίθετα, για να εισέλθει κάποιος στα Γ, Δ και Ε διαμερίσματα, δεν χρειάζεται να περάσει από το Α.
- Αν έχω κατάστημα ή γραφείο σε όροφο πολυκατοικίας, μπορώ να τοποθετήσω κάμερα που να επιβλέπει την είσοδό μου;
Ισχύουν τα αναγραφόμενα στην ερώτηση 3 για τις κατοικίες, με την επισήμανση ότι στην περίπτωση αυτή εφαρμόζεται πάντα η νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα και θεωρείστε πάντοτε υπεύθυνος επεξεργασίας. Συνεπώς, μπορείτε να τοποθετήσετε κάμερα χωρίς καταγραφή εικόνας ή κάμερα με καταγραφή (πάντα χωρίς ήχο) όταν περιορίζεστε στον απολύτως απαραίτητο χώρο της δικής σας εισόδου και δεν επηρεάζονται άλλα διαμερίσματα. Αν επηρεάζονται άλλα διαμερίσματα, οφείλετε να λάβετε τη συναίνεση των ενοίκων τους, όπως περιγράφεται παραπάνω.
- Επιτρέπεται η εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης σε κοινόχρηστους χώρους πολυκατοικίας και από ποιον;
Η εγκατάσταση καμερών σε κοινόχρηστους χώρους πολυκατοικίας για την ασφάλεια των χώρων αυτών και των προσώπων που διέρχονται από αυτούς επιτρέπεται μόνο από το όργανο που είναι αρμόδιο για τη διαχείριση της πολυκατοικίας. Η Αρχή έχει κρίνει στο παρελθόν (βλ. απόφαση 95/2015) ότι σε περιπτώσεις πολυκατοικιών και συγκροτημάτων κατοικιών, υπεύθυνος επεξεργασίας μπορεί να είναι μόνο η ένωση προσώπων των συνιδιοκτητών, η οποία λειτουργεί μέσω της Γ.Σ. των συνιδιοκτητών και του οικείου κανονισμού, όταν υπάρχει τέτοιος.
Οι κάμερες του συστήματος βιντεοεπιτήρησης δεν επιτρέπεται να ελέγχουν την πρόσβαση στα κατ’ ιδίαν διαμερίσματα ενώ τα δεδομένα πρέπει να διατηρούνται το πολύ έως σαράντα οκτώ (48) ώρες (βλ. άρθρο 15 της Οδηγίας 1/2011).
- Απαιτείται ομοφωνία των ενοίκων για την εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης σε κοινόχρηστους χώρους πολυκατοικίας;
Σύμφωνα με την οδηγία 1/2011 απαιτείται απόφαση του οργάνου που είναι αρμόδιο για τη διαχείριση της πολυκατοικίας (π.χ. Γενική Συνέλευση ιδιοκτητών, όπως αυτή ορίζεται στον κανονισμό της πολυκατοικίας, με ποσοστά ανά ιδιοκτησία κ.λπ.) (βλ. άρθρο 15 της Οδηγίας 1/2011).
Αν ο κανονισμός της πολυκατοικίας προβλέπει ήδη την εγκατάσταση του συστήματος βιντεοεπιτήρησης, τότε απλά ακολουθείται ό,τι ορίζεται στον κανονισμό, χωρίς να απαιτείται απόφαση της Γ.Σ.
Αν δεν προβλέπεται από τον κανονισμό της πολυκατοικίας η εγκατάσταση, απαιτείται συναπόφαση των 2/3 των ενοίκων. Αυτό σημαίνει ότι οι ένοικοι θα εκφράσουν γνώμη μόνο για το αν επιθυμούν ή όχι τη λειτουργία του συστήματος βιντεοεπιτήρησης. Επισημαίνεται ότι για τη λήψη της απόφασης αυτής σε κάθε (κατοικημένο) διαμέρισμα αναλογεί μία ψήφος.
Μόνο κατόπιν της θετικής γνώμης των ενοίκων, δίνεται η δυνατότητα στη Γ.Σ. της πολυκατοικίας να αποφασίσει για την εγκατάσταση.
Παραδείγματα:
Η Γ.Σ. της πολυκατοικίας ψηφίζει ομόφωνα (100%) υπέρ της εγκατάστασης συστήματος βιντεοεπιτήρησης, αλλά από τους 20 ενοίκους, μόνο οι 13 συμφωνούν (ποσοστό μικρότερο των 2/3) ενώ οι 7 διαφωνούν. Τότε δεν μπορεί να εγκατασταθεί σύστημα βιντεοεπιτήρησης.
Η Γ.Σ. της πολυκατοικίας ψηφίζει με 55% για την τοποθέτηση, και πάνω από τα 2/3 των ενοίκων επιθυμούν την τοποθέτηση. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να εγκατασταθεί σύστημα βιντεοεπιτήρησης (εφόσον στον κανονισμό αποφάσεις για τέτοια θέματα λαμβάνονται με πλειοψηφία 50% + 1).
- Μπορώ να τοποθετήσω κάμερα που να επιβλέπει το αυτοκίνητό μου, στον κοινόχρηστο χώρο στάθμευσης της πολυκατοικίας;
Εφόσον δεν υπάρχει τέτοιο σύστημα από την πολυκατοικία σας, έχετε κατ’ αρχήν τέτοια δυνατότητα. Θα πρέπει όμως γι’ αυτό:
- να ερωτηθούν οι υπόλοιποι ένοικοι, οι οποίοι πρέπει να συμφωνούν κατά τα 2/3,
- η κάμερα να εστιάζει αποκλειστικά στο όχημά σας,
- και να τοποθετήσετε ευδιάκριτες πινακίδες (βλ. αναλυτικά το άρθρο 15 παρ. 4 της οδηγίας 1/2011).
Γι’ αυτή την επεξεργασία, εφαρμόζεται η νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα και θεωρείστε υπεύθυνος επεξεργασίας.
Για την έννοια του κοινόχρηστου χώρου θα πρέπει να συμβουλευθείτε το συμβόλαιό σας και τον κανονισμό του συγκροτήματος. Επισημαίνουμε ότι είναι αρκετά συνηθισμένο ένας «κοινόχρηστος» χώρος να περιλαμβάνει θέσεις στάθμευσης για τις οποίες οι ιδιοκτήτες συγκεκριμένων διαμερισμάτων έχουν δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης. Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις, εκτός κι αν ορίζεται διαφορετικά στο συμβόλαιο, οι χώροι αυτοί αποτελούν τμήμα της κοινόχρηστης ιδιοκτησίας και εφαρμόζεται η παραπάνω διάταξη. Η Αρχή δεν είναι αρμόδια για την επίλυση ιδιωτικών διαφορών (π.χ. διαφορών στο ιδιοκτησιακό καθεστώς).
- Γείτονάς μου έχει βάλει κάμερα και πιστεύω ότι καταγράφει και το σπίτι μου. Τι μπορώ να κάνω;
Εφόσον κρίνετε ότι η κάμερα δεν εστιάζει σε αποκλειστικά ιδιωτικό του χώρο, μπορείτε κατ’ αρχήν να ασκήσετε τα δικαιώματά σας σε σχέση με ένα σύστημα βιντεοεπιτήρησης, ιδίως τα δικαιώματα πρόσβασης και εναντίωσης (δείτε εδώ).
Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει υποχρέωση απάντησης αν η επεξεργασία περιορίζεται σε λήψη εικόνας αποκλειστικά ιδιωτικού χώρου εκείνου που έχει εγκαταστήσει την κάμερα. Στις περισσότερες περιπτώσεις η Αρχή δεν είναι σε θέση να βεβαιώσει παράβαση, καθώς για να συμβεί αυτό απαιτείται έλεγχος εντός κατοικίας, τον οποίο η Αρχή δεν έχει δυνατότητα να πραγματοποιήσει (άρθρο 9 του Συντάγματος). Περαιτέρω, ο έλεγχος αυτός πρέπει να είναι αιφνίδιος ώστε να μπορεί να αποτυπωθεί η εικόνα ενός συστήματος σε πραγματικές συνθήκες. Συνεπώς, αν δεν υπάρχει οπτικό υλικό από το οποίο να προκύπτει η εμβέλεια των καμερών, είναι εξαιρετικά δύσκολο να τεκμηριωθεί η εφαρμογή της νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα. Στις περιπτώσεις αυτές η Αρχή δρα ενημερωτικά και συμβουλευτικά.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν μια κάμερα έχει τοποθετηθεί για προσωπική ή οικιακή χρήση (οπότε, εφόσον πράγματι ισχύει κάτι τέτοιο, δεν έχει εφαρμογή ο Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679) ή ακόμα κι αν είναι εικονική (dummy camera), μπορείτε να ασκήσετε τα νόμιμα δικαιώματά σας με βάση τις γενικές διατάξεις του δικαίου, όπως για παράδειγμα για την προστασία της προσωπικότητας (βλ. ειδικότερα το άρθρο 3 παρ. 3 της οδηγίας 1/2011). Επισημαίνουμε ότι οι γενικές διατάξεις του δικαίου είναι ευρύτερες της νομοθεσίας για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και μπορεί να τύχουν εφαρμογής ακόμα και αν δεν τεκμηριώνεται εφαρμογή της νομοθεσίας για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Συνεπώς, στις περιπτώσεις αυτές ενδέχεται να είναι αποτελεσματικότερη η προσφυγή στη δικαιοσύνη.